آیین مجازی بزرگداشت خواجه نصیرالدین طوسی و روز مهندس، سه‌شنبه پنجم اسفندماه به همت انجمن آثار و مفاخر فرهنگی برگزار شد.
به گزارش روابط عمومی و امور بین الملل بنیاد بوعلی سینا به
نقل از روزنامه اطلاعات، حسن بلخاری، در این مراسم اظهار کرد: خواجه نصیر یک متکلم
بلندمرتبه و گران‌قدر است و شاید پدر متکلمان در تفکر شیعی به‌حساب آید. وی در زمینه
نجوم و هندسه، حکمت و فلسفه و فقه و اصول دانشمند معظمی بود و در مسائل سیاسی هم شهوت
لایتناهی مغولان در تصرف سرزمین‌ها را مهار کرد که نشان از بینش قوی اجتماعی و سیاسی
او دارد. وی درباره نسبت خواجه نصیر با مباحث عرفانی گفت: برخی معتقدند در مجموعه
آثار او نمی‌شود خط بلندی در حوزه عرفان و تصوف یافت. اما در مباحث او مواردی از بحث‌های
عرفانی وجود دارند، از جمله نامه‌نگاری او با صدرالدین قونوی. صدرالدین نقطه اعلای
شرح آثار ابن‌عربی است و مستقیما توسط شیخ اکبر تربیت شده و فرزندخوانده اوست. او کسی
است که بر پیکر مولانا نماز گذارد. آیا نفس مکاتبه خواجه نصیر با یکی از بزرگ‌ترین
عرفای زمان خود، بیان توجه، احترام و قبول نگره عرفانی توسط خواجه نصیر نیست؟
رئیس انجمن آثار و مفاخر فرهنگی افزود: یکی از واضح‌ترین ادله
در ایجاد نسبت میان خواجه نصیر و مباحث عرفانی کتاب «اوصاف الاشراف» است در شرح حقایق
و ذکر دقایق سیر اولیا و سالکان طریقت و طالبان حقیقت بر پایه قوانین عقل و سمع. با
استناد به این موارد می‌گویم رویکرد خواجه نصیر در بیان مباحث عرفانی، مبتنی بر عقل
و قرآن است. خواجه نصیر به شدت مواظب است که در وادی شطحیات نلغزد و مبنای بیان خود
را مکاشفاتی که در منظر عقل غیرقابل اثبات و در قرآن قابل ارجاع نیست، قرار ندهد. او
در اوصاف الاشراف تصویری از عرفان شیعی را نشان داده است.
سید عبدالله انوار، پژوهشگر حکمت اسلامی نیز در این نشست درباره
«اساس الاقتباس» خواجه نصیر توضیح داد: رساله‌ها و مقالات ارسطو در حوزه منطق در رساله
«ارگانون» (ارغنون) گردآوری شدند. بعد از شکل‌گیری تمدن اسلامی، کتاب‌های ارسطو به
عربی ترجمه شدند و یکی از این کتاب‌ها، رساله «ارگانون» بود.
وی افزود: ما در دوره مغول منطق بسیار ارزشمندی داریم که همین
«اساس الاقتباس» است و خواجه نصیر آن را نوشت و تمامی مسائل منطقی را طرح و بررسی کرد.
او در ابتدای کتاب مفاهیم «تصور» و «تصدیق» را شرح می‌دهد و باب‌هایی درباره «کلیات
خمسه»، «قضایا»، «استدلال»، «صناعات خمس» و غیره دارد.
همچنین منوچهر صدوقی سها، عضو شورای علمی انجمن آثار و مفاخر
فرهنگی اظهار کرد: خواجه نصیر شخصیت جامعی دارد و یکی از وجوه برین علمی او در کنار
فلسفه، بحث کلام است. در تاریخ کلام و فلسفه رسمی ما، خواجه نصیر مؤسس کلام جدید است.
کلام، فنی بود برای حفظ عقاید صحیح اسلامی در مقابل فرقه‌های غیراسلامی و فرقه‌های
متعددی که در خود اسلام ایجاد شده بودند. موضوع کلام، «اوضاع شرعیه» است. در عصر خواجه
نصیر، مخالفان به اسلام اشکال وارد می‌کردند و از طرفی خود مسلمانان هم به جان هم افتاده
بودند و فرقه‌های متعددی ایجاد شده بود وفلسفه هم از یونان وارد حوزه اسلامی شده بود.
مسلمانان درباره مسائل فلسفی بحث می‌کردند و میان دو طرز تفکر یونانی و اسلامی هم اصطکاک
ایجاد شده بود. در نتیجه متکلمان مجبور شدند برای حفظ اوضاع شرعیه خود وارد مسائل فسلفی
شوند. اینجاست که مورخان می‌گویند خواجه نصیر، در رأس متفکرانی بود که مسائل فلسفی
را وارد علم کلام کردند.
وی افزود: این که می‌گویند خواجه نصیر مؤسس کلام فلسفی است،
دروغ است؛ زیرا ام‌المعارف ما قرآن است. اصلا خود قرآن کریم و احادیث حضرت رسول (ص)
و ائمه (ع) مشتمل بر بسیاری مسائل فلسفی هستند.
در پایان این مراسم، غلامحسین رحیمی، معاون پژوهشی وزیر علوم،
تحقیقات و فناوری گفت: من در این جلسه درباره «مفهوم صنعت نزد خواجه نصیر طوسی» حرف
می‌زنم و مبنای سخنم کتاب «اخلاق ناصری» است. خواجه، صنعت را فضیلت می‌داند و در نتیجه
در بخش‌های متعدد کتاب اخلاق ناصری درباره آن حرف زده است و می‌گوید که مبدأ حرکاتی
که منجر به کمال یک مصنوع می‌شوند، یا طبیعی است یا انسانی. حرکت مصنوعی، به تدبیر
انسانی انجام می‌شود. این تدبیر باید در مسیری حرکت کند که از تسخیر الهی در طبیعت
بهره‌مند شود. خواجه نصیر، فضایل اخلاقی و فضیلت صناعت را اکتسابی می‌داند. استعداد
مردم در برخورداری از حرفه‌های مختلف یکسان نیست و مهارت یافتن در هر حرفه، مستلزم
تمرین است. وقتی مهارت‌های آن صنعت در وجود فرد ملکه شوند، او را صاحب فضیلت آن صنعت
می‌داند.