همایش
ملی اخلاق علمی و اخلاق کاربردی با محوریت اندیشه‌های دانشمند حکیم شیخ‌الرئیس،
بوعلی‌سینا روز شنبه دوم شهریورماه ۱۳۹۸ در دانشگاه بوعلی‌سینا برگزار شد.
به
گزارش روابط عمومی و امور بین‌الملل بنیاد بوعلی‌سینا این همایش یک‌روزه به همت
گروه الهیات و معارف اسلامی دانشگاه بوعلی‌سینا و با همکاری کمیسیون ملی یونسکو در
ایران، بنیاد علمی و فرهنگی بوعلی‌سینا، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، انجمن ایرانی
اخلاق در علم و فناوری، معاونت فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، بنیاد ملی
نخبگان شعبه همدان، مرکز منطقه‌ای اطلاع‌رسانی علوم و فناوری و مرکز علوم استنادی
جهان اسلام برپا شد.
اخلاق؛ درد امروز بشریت
رئیس دانشگاه بوعلی‌سینا
در آغاز این همایش گفت: ما امروز شاهد تأثیر منسجم فرهنگ ایرانی بر تمدن بشریت
هستیم.
دکتر یعقوب محمدی‌فر
با بیان اینکه همدان در پس تاریخ خود محلی برای اجتماع مردم، دانشمندان و محققان
مختلفی بوده است افزود: همدان امروز افتخار دارد که نقش تأثیر گذاری در تاریخ
معاصر و پیش از آن بر فرهنگ این مرز و بوم داشته است.
به گزارش شبستان،
دکتر محمدی‌فر با بیان اینکه موضوع اخلاق کاربردی را باید به‌صورت تخصصی در اندیشه‌های
حکیم بوعلی جست گفت: حکیم بوعلی‌سینا ۸۰۰ سال پیش قبل از آنکه
دستگاه گردش خون کشف شود بر این علم تسلط داشته‌اند و بر همین اصل ایشان را پدر
قلب دنیا معرفی کرده‌اند، نقش بی‌بدیل بوعلی‌سینا نابغه مشرق زمین در همه علوم و
فنون زبانزد و مشهور است.
این مقام مسئول با
بیان اینکه حکیم بوعلی‌سینا ۸۰۰ سال جلوتر از زمان خویش
می‌اندیشید گفت: بسیاری از اطبا و پزشکان ما پس از گذشت هزاران سال به مباحثی دست
یافتند که بوعلی‌سینا ۸۰۰ سال پیش به آن اشاره داشته است.
رئیس دانشگاه بوعلی‌سینا
با بیان اینکه امروز یکی از گرفتاری‌های جدی بشر در عرصه‌های مختلف عدم توجه اخلاق
کاربردی است گفت: آن هنگام که صحبت از اخلاق به میان می‌آید صحبت از صداقت، راست‌کرداری،
احترام، شفافیت، رازداری، وفاداری، تابع قانون بودن و بی‌طرفی است.
وی با بیان اینکه
امروز دروغ، بلایی است که همچون خوره بر مردمان این مرزوبوم سایه انداخته است
افزود: تمامی مؤلفه‌های ذکر شده فاکتور‌های کاربردی زندگی ماست که متأسفانه فراموش
شده است.
محمدی‌فر ادامه
داد: امروز درد بشریت در اخلاق جدی است که امروز نیز تشعشعات این بی‌اخلاقی در
جامعه ما به چشم می‌خورد.
وی گفت: آن چیزی که امروز
باید به آن توجه ویژه داشت مسئولیت اجتماعی افراد و دانشگاه است که باید به این
مهم توجه کرد که تا چه اندازه توانسته‌ایم مسئولیت اجتماعی خود را در جامعه بشریت
زنده کنیم.
محمدی‌فر با اشاره
به اینکه امروز عرصه دانشگاه‌های ما به کمیت‌گرایی رسیده است افزود: بخش عمده‌ای
از مبحث اخلاق به زندگی اجتماعی و بخشی از آن به فردی است لذا باید در هر دو بخش
به نحو احسنت مورد توجه قرار گیرد.
رئیس دانشگاه بوعلی‌سینا
ادامه داد: امروز با کنار رفتن قوانین، قوام دنیا در تهدید و معرض خطر قرار گرفته
است لذا انسان نیازمند آن است تا رجعتی به خویشتن داشته باشد.
وی با اشاره به
اینکه اخلاق در سه بعد فردی، محیطی و سازمانی مطرح است ابراز کرد: امروز انسان با
قرارگیری در سردرگمی‌های مختلف جامعه، نیازمند اکوسیستم اخلاقی است که باید به
دامان بوعلی‌سینا که بخش عمده از مسیر را طی نموده است بازگشت.
محمدی‌فر با بیان
اینکه جامعه، امروز از هر جهت دچار کمیت‌گرایی شده است گفت: یکی از آفات معضل کمیت‌گرایی
و دوری از اخلاق در بحث آموزش است که امید می‌رود به‌صورت پایه‌ای از همان مقاطع
ابتدای تحصیل فرزندان ما حل شود.
این مدرس دانشگاه
ضمن تأکید بر رعایت اخلاق در هر عرصه و زمان گفت: اگر مهندسین این مرزوبوم به
اخلاق حرفه‌ای مقید و پایبند باشند هیچ‌گاه شاهد فروریختن ساختمان و منازل هم‌وطنان
خود در حادثه‌ای طبیعی نخواهیم بود.
وی با اشاره به
اینکه بسیاری از کاسبین و بازاریان جامعه پرورش و تربیت‌یافته در نظام آموزشی کشور
هستند عنوان کرد: اگر از همان ابتدای تحصیل، فرزندان ما بااخلاق حرفه‌ای آشنا شوند
در آینده هیچ‌گاه شاهد نابسامانی، مشکلات سوءاستفاده‌های فردی و اجتماعی نخواهیم
بود.
محمدی‌فر با بیان
اینکه نقش اخلاق در آموزش نقش کلیدی است که باید به آن توجه داشت گفت: با مباحث ذکر
شده، انسان امروز نیازمند یک خود انتقادی جدی در بحث اخلاق است، این نکته را نباید
فراموش کرد که خود انتقادی صرفاً به معنای نقد غیرمنصفانه نبوده و دیدن همه ابعاد
است.
رئیس دانشگاه بوعلی‌سینا
در پایان بیان کرد: امیدواریم بتوانیم از ذخایر تمدن ایرانی که حکیم بوعلی‌سینا
نمونه‌ای بارز از آن است نهایت بهره و استفاده را در زنگی فردی و اجتماعی خود
ببریم.
شاهکار
ابن‌سینا در منطق
دکتر
غلامرضا اعوانی رئیس انجمن حکمت و فلسفه ایران نیز در سخنرانی خود با عنوان اخلاق
سینوی به سابقه تقسیم‌بندی فلسفه اشاره کرد و گفت:
تقسیم‌بندی
فلسفه به نظری و عملی قبل از ارسطو وجود نداشته است و او نخستین کسی بود که علوم
را مدون کرد و به اشکالات سوفسطائیان پاسخ داد، اما ابن‌سینا این راه را به پایان
رسانید.
رئیس
انجمن حکمت و فلسفه ایران، ویژگی فلسفه در قرون اولیه را روش زندگی ذکر کرد و گفت:
در حالی‌که در قرون اخیر فلاسفه در شاخه‌های مختلف فلسفه کار کرده‌اند و هر یک به
فلسفه اخلاق یا سیاست یا الهیات روی آورده‌اند و حتی فیلسوفی مثل کانت با قبول
نداشتن فلسفه نظری، تنها در مورد فلسفه عملی بحث می‌کند؛ در قرون اولیه شکل‌گیری
تفکر فلسفی در یونان فلسفه روش زندگی بوده است و شخصی مثل سقراط در زندگی خود تجسم
فلسفه و اخلاق بوده است.
دکتر
اعوانی با اشاره به اذعان فلاسفه و اندیشمندان شرق و غرب به عظمت علمی بوعلی‌سینا
گفت: وی دانشمندی ناشناخه نیست اما چون برخی با سابقه فلسفی آشنایی ندارند و نمی‌دانند
قبل از مباحث بوعلی ارسطو چه گفته است؛ بنابراین نمی‌دانند که ابن‌سینا چه مقدار
به فلسفه ارسطو اضافه کرده است.
عضو
هیئت امنای بنیاد بوعلی‌سینا اضافه کرد: گفته می‌شود که ابن‌سینا ۴۰ بار
مابعدالطبیعه ارسطو را خوانده و نفهمیده است. اما به نظر من روایت درست این است که
به خاطر گیر مهمی که در حل یک مسئله فلسفه داشته است، با خریدن کتاب اغراض
مابعدالطبیعه فارابی، فهم مشکل فلسفی برای او آسان شده است.
رئیس
انجمن حکمت و فلسفه ایران به ابتکارات ابن‌سینا در منطق نیز اشاره کرد و افزود:
ابن‌سینا در منطق شاهکار کرده است و کشفیات زیادی مثلاً در قضایای شرطی موجهات و
قضایای مربوط به زمان دارد. ما منطق می‌خوانیم ولی فایده آن را نمی‌دانیم در حال‌که
او از منطق برای تشخیص حق از باطل در مسائل الهی استفاده می‌کند.
دکتر
اعوانی در تعریف از واژه فلسفه نیز گفت: یک تعریف که می‌توان از فلسفه ارایه داد،
حیات معنوی است و تعریف دیگر نیز بیداری است که در ادیان معنا پیدا می‌کند.
از
طرفی حکمت انسان را بیدار می‌کند. همچنان که سقراط می‌گفت: آتن، اسب زیبای خفته‌ای
است که من خرمگسی هستم که مسئول بیدار کردن آنم.
و
این‌ها همه مستلزم تربیت و اخلاق است. از دیدگاه حکمای اسلامی حکمت در عرض علوم
نیست، بلکه در طول آن است. علوم دیگر عرضی است ولی حکمت طولی است تا انسان را به
حق برساند. علمی مثل فیزیک، شیمی و... این خصیصه را ندارد و تنها حکمت است که
انسان را به دید الهی می‌رساند. اما همین وصول به حضرت حق نیز با نوعی سلوک و
تربیت و انضباط معنوی میسر می‌شود.
رئیس
انجمن حکمت و فلسفه ایران زندگی علمی ابن‌سینا را پر تلاطم و دارای تحولات زیاد می‌خواند
و گفت: زندگی بوعلی‌سینا تحولات زیادی داشته است و در دوره‌های مختلف آثار متفاوتی
داشته است. مثلاً او الحکمه العروضیه را در ۲۱ سالگی نوشته است و ۱۵ سال بعد در
مقدمه شفا می‌گوید که این فلسفه من نیست. اما کار مهمش در همین اثر نظم دادن به
کتاب ۱۴ جلدی مابعدالطبیعه ارسطوست که آن را در دو جلد در "الهیات بمعنی
الاعم" و "الهیات بمعنی الاخص" روایت کرده است و می‌گوید فلسفه من
فلسفه مشرقیه است. و هر کی می‌خواهد من را بخواند به کتاب حکمت مشرقیه من مراجعه
کند.
دکتر
اعوانی از ابن سینا به عنوان اولین کسی که حکمت متعالیه را به کاربرده است، نام
برد و گفت: خواجه نصیرالدین طوسی بعد از بوعلی حکمت متعالیه را به‌عنوان رفتن از
حکمت بحثی به حکمت ذوقی (عرفان) ذکر کرده است. و این همان تحولی است که در زندگی
خود ابن‌سینا رخ داده است و بیش از پیش به سمت یک حکمت الهی رحکت کرده است.
ابن‌سینا، مرید مطلق عقل
رئیس انجمن آثار و مفاخر
فرهنگی نیز گفت: همدان به عنوان یکی از نقاط پاک و افتخار آمیز کشور محل ظهور
نخستین عقل فلسفه جهان است.
دکتر حسن بلخاری
افزود: نقد و انتقاد گوهر ارزشمندی است که موجب فروزندگی اندیشه در جوامع بشریت می‌شود،
نقد تمیز پاکی از ناپاکی و سره از ناسره است لذا کسانی که با قلب سلیم و عقل منیب
دست به نقد می‌زنند از صالحان هستند.
وی با اشاره به
اینکه نقد موجب رشد و تعالی انسان می شود ادامه داد: ذات نقد در حیات بشریت موجب
عقل فزونی و تمیز پاکی از ناپاکی است، نقد امری گرانقدر است که متأسفانه در جامعه
بشریت مغفول مانده است.
بلخاری با اشاره به
اینکه در نظام اخلاقی بوعلی، عقل معیار اخلاق است گفت: ابن سینا فیلسوف و حکیمی
نابغه است که مهمترین دایره‌المعارف پزشکی توسط ایشان به تحریر درآمده و ۵۰۰ سال به عنوان مرجع علم
پزشکی در دنیا به شمار می‌رفته است.
وی اشاره‌ای به علت
نام گذاری دو کتاب قانون و شفا بوعلی‌سینا داشت و ابراز کرد: از آنجا که در کتاب
قانون حکیم که سخن از حفظ صحت و بازگشت سلامتی به جسم است لذا باید مسائل طبابت بر
اساس مستندات دقیق صورت پذیرد لذا به حق نام «قانون» برای این کتاب شایسته است.
بلخاری بیان کرد:
حکیم بوعلی در حوزه فلسفه، طب، منطق، هندسه، ریاضیات و سایر علوم عقل اول بوده است
لذا در تمدن اسلامی ایشان در حوزه اخلاق آنگونه که باید شناخته شده نیست.
این مولف کتاب با
بیان اینکه در ۸۰۰ سال پیش اخلاق در حوزه علم کلام مطرح بوده است
گفت: موضوع علم کلام غایت دین و اخلاق امری انسانی است، اگر چه ابن سینا می‌توانست
به تأثیر اخلاق ارسطو و افلاطون پرداخته و در یک باب به صورت مفصل به رویکرد
اخلاقی این دو فیلسوف در آثار خود بپردازد اما رویکرد بوعلی‌سینا به اخلاق «
رویکردی فلسفی و عقلی» است.
وی اشاره‌ای به
نخستین آثار حکیم بوعلی در حوزه اخلاق داشت و بیان کرد: اولین اثر جناب بوعلی‌سینا
«الحاصل و المحصول» در ۲۰ جلد است که در سن ۲۱ سالگی تألیف و گرداوری
شده است و حکیم در آن به مباحث اخلاق پرداخته است.
بلخاری گفت: اولین آدرس
حکیم بوعلی در باب اخلاق به کتاب «الحاصل و المحصول» و «البر و الاثم» درسن ۲۱ سالگی باز می‌گردد که
طبق سخن حکیم، محمد‌ابن‌احمد برقی خوارزمی به این کتب بسیار علاقمند بوده است.
استاد دانشگاه تهران
افزود: یکی دیگر از آثار حکیم بوعلی‌سینا «الاشارات» است که از آن به عنوان
بزرگترین، کامل ترین و زیباترین اثر حکیم یاد می‌شود کتاب «شفا» نیز از دیگر آثار
جناب حکیم است که در این ۲ کتاب به اخلاق و مباحث
اخلاقی اشاره شده است.
وی ادامه داد: دو
رساله «رساله فی‌الاخلاق» و «رساله فی‌العهد» از دیگر آثار حکیم است که در آن به
فضایل و رذایل اخلاقی اشاره داشته و ابن سینا در این آثار از قاعده «اوسط» به خوبی
استفاده می‌کند.
بلخاری با اشاره به
اینکه حکیم در این رسالات، اخلاق را اوسط رذایل و فضایل در جسم و نفس عنوان می‌کند
گفت: جناب بوعلی‌سینا به تفاوت بین جسم و نفس(روح) معتقد نیست و معتقد است که ما
مسلمین از طلیعه تفکر مجاز به تفکیک جسم و نفس از یکدیگر نیستیم.
این استاد دانشگاه
با اشاره به اینکه ابن‌سینا از مریدان مطلق عقل است عنوان کرد: محور بنیادی تبیین
اخلاق در اندیشه‌های ابن سینا«عقل» است و ایشان به جسم و نفس
معتقد بوده و حکم ارتباط این دو با یکدیگر را در پناه عقل عنوان می‌کند.
دفاع از اخلاق علمی شیخ‌الرئیس
دکتر نجفقلی حبیبی مصحح
کتاب قانون نیز در سخنرانی خود با موضوع بررسی اخلاق علمی ابن‌سینا گفت:
من به دو ملاحظه این
موضوع را انتخاب کرده‌ام: یکی آنکه با تبیین روش ابن‌سینا در مباحث علمی خواسته‌ام
یک الگو برای تحقیقات با نمونه ابن‌سینای بزرگ در جلو دیا، محققان جوان بگذارم.
دوم این که پاسخی باشد
برای بعضی از کسانی که بدون استدلال و بدون توجه به منابع علمی شاید برای بزرگ
نشان دادن خود که بله من کسی هستم که شیادی‌های ابن‌سینا را رو کرده‌ام و با این
وسیله می‌خواهند خود را بزرگ کنند.
می‌دانیم که ابن‌سینا از
سنین کم چنان از اعتبار علمی برخوردار بود که برای معالجه پادشاه زمانه خویش فرا
خوانده شد و این پیش از آن بود که به کتابخانه سلطنتی راه پیدا کند بلکه اجازه
ورود به آن کتابخانه جایزه معالجه موفقیت‌آمیز مریض والامقام بود. پس این ادعا که
ابن‌سینا دانش خویش را از آن کتابخانه به‌‌دست آورد و بعد هم آن را به آتش کشید که
مثلاً لو نرود، یک استدلال کاملاً بی پایه و عوامانه است.
عضو شورای علمی بنیاد
بوعلی‌سینا افزود: ابن‌سینا نه کمبود شخصیت داشت و نه نیاز به کسب اعتبار پیش این
و آن؛ بلکه در سنین جوانی یک عالم بزرگ بود که نه به لحاظ مادی احتیاج داشت و نه
به لحاظ روحی و یا اجتماعی تا بخواهد با سرقت علمی خود را مطرح کند. وی حتی برای
امتناع از حضور در دربار با شکوه سلطان محمود غزنوی فرار و آوارگی در بیابان‌ها را
بر آن حضور ترجیح داده است. در مجموع در روزگار او کسی در سطح او نبود تا مجبور
شود با انتحال کارهای دیگران خود را بزرگ کند. مخالفین سر سخت او هم با آن همه
دشمنی نگفتند که او مطالب علمی دیگران را دزدیده بلکه با اتهاماتی از این قبیل که
او با نوشتن فلان رساله می‌خواسته با قرآن کریم معارضه کند به جنگ او می‌روند یعنی
تهمت مذهبی و بد دینی، و یا مشروب الکلی می‌نوشیده و خلاصه با رنگ مذهبی و نه علمی
به جنگ با او برخاسته‌اند این که در روزگار ما درباره کسانی پیدا شده‌اند که نسبت
انتحال به او می‌دهند و از هرگونه اتهام زنی و از جمله انتساب سرقت علمی به او
ابایی ندارند نشانه چیست؟! برچسب زدن را امر شایسته‌ای نمی‌دانم اما توقع انصاف از
چنین کسان را دور از انصاف نمی‌دانم. برخی از این افراد که در باب ادعای سرقت علمی
ابن‌سینا تندترین و غیر منصفانه‌ترین سخنان را بر زبان رانده‌اند شاید فکر می‌کنند
از این‌راه شهرتی و اعتباری کسب کنند چون حداقل همه به اشاره خواهند گفت فلانی است
که به ابن‌سینا ناسزا گفته و شاید همین نوع شهرت هم برای آنان دلنشین است.
دکتر حبیبی با آوردن
نمونه‌هایی از رعایت موازین اخلاق علمی توسط این حکیم بزرگ گفت: او در اول منطق
کتاب بزرگ الشفاء می‌گوید: «لما افتتحت هذا الکتاب ابتدأت بالمنطق وتحریث أن أحاذی
به ترتیب کتاب صاحب المنطق وأوردت فی ذلک من الأسرار واللطائف ما تخلو عنه الکتب
الموجودة. (الشفاء، المنطق، ج۱، ص ۱۱).
در همین کتاب در بحث تمیز
ذاتی از عرضی می‌گوید: بعضی چنین گفته‌اند و بعضی چنان؛ ما باید درستی و نادرستی
آنچه را گفته‌اند باز کنیم (همان، ج۱، ص ۳۳).
وی
مکرر در کتاب الشفاء در جریان بحث ضمن نقل شبهه‌ها اول آنها را باز می‌کند بعد به
آرامی به شقوق مختلف آنها پاسخ می‌گوید. از جمله در ج1 منطق ص ۵۰ و ۵۱ در بحث از کلی منطقی و
عقلی و طبیعی، بعد از اشاره به دیدگاه‌ها و اقوال مختلف در ص ۶۵ همان، می‌گوید: «فنقول
متشبهین بمن سلف» و این توضیح و جواب را به نوعی به دیگران نسبت می‌دهد.
در ص ۸۳ همان، می‌گوید: «عند
المنطقیین». و در اول مقاله دوم از منطق الشفاء می‌گوید وقد جرت العادة فی الکتب
المدخلیة بإیراد ذلک فلنحذ فی ذلک حذوهم» (همان ص ۹۱).
و
در سرتاسر الشفاء فراوان از این جدال‌ها و نقل‌قول‌ها دیده می‌شود که از مجموع
آنها بر می‌آید که با صراحت نظرات دیگران را نقل می‌کند و در عین حال نظرات شخصی
خود را نیز مطرح و از آن دفاع می‌کند. ابن‌سینا در الشفاء مکرر با عناوین مختلف از
مشائیان و رئیس آنان ارسطو مطلب نقل کرده است. هم در آن کتاب به فارابی با تعبیرات
خاص مثلاً «بعض من لایجازف» در مواردی استناد کرده است. و خود نیز بسیار بر آن
افزوده و حتی در اول الشفاء به این که مطالبی از دیدگاهای خود بر آن افزوده، تصریح
کرده است. در این باب مطلب بسیار است. به لحاظ محدودیت وقت به همین اندازه اکتفا
می‌شود.
وی در پاسخ به کسانی که
تهمت سرقت علمی به بوعلی زده‌اند گفت:
در جریان یک سخنرانی در
جمعی که بنده نیز حضور داشتم یکی از این استادان محترم بی‌پروا گفت ابن‌سینا چیزی
از گیاهان دارویی نمی‌دانسته و خلاصه آنچه گفته یک سرقت علمی آشکار است. ابن‌سینا
را بیهوده بزرگش می‌کنند.
خدمت این استاد محترم و
هرکه به این موضوع علاقه‌مند است عرض می‌کنم لازم نیست شما خودتان را ناراحت کنید.
ابن‌سینا خود با عبارات رسا و روشن و بدون هیچ ابهام در اول مقاله دوم کتاب دوم
القانون که در باب ادویه مفرد است می‌گوید: «ولا تظنت أنا قد تکلفنا استقصاء عدد
ما عددناه؛ فإنا لم نفعل ذلک ؛ بل أوردنا ما وجدنا فی أبواب الأدویة المفردة التی
ذکرناها منافع وأحکامة تختصّ بها». آقایان اعتراف صریح این حکیم بزرگ را ندیده‌اند
و تهمت سرقت علمی به او می‌زنند. اما ابن‌سینا در همین داروهای مفرده که از دیگران
نقل کرده، هم در ساماندهی و هم در کشف نتایج و فواید بیشتر و بهتر و هم در گشودن
راه آسان استفاده از آنها روش‌هایی ابداع کرده است که حتی منتقدین سرسخت او نیز به
ساماندهی و نظم علمی که ابن‌سینا داده است لب به ستایش او گشوده‌اند از جمله ایشان
ابن جمیع یهودی مصری است. که در آغاز کتاب انتقادی خود بر القانون با عنوان
«التصریح بالمکنون فی تنقیح القانون» (نسخه خطی ش ۲۴۹۳ کتابخانه ولى‌الدین
استانبول) گفته است: قانون در عین ایجاز و اختصار و حسن تألیف و ترتیب و آسانی
دستیابی به آنچه باید دست یافت مشتمل بر اصول و قوانین طبی است و در میان کتاب‌های
بزرگ طبی هیچ کتابی نیست که چنین جایگاهی داشته باشد.
ابن‌سینا در کتاب اول
قانون بارها از جالینوس، از بقراط، از روفس، از ارکاغانیس، از اطباء اقدمین، از
صاحب نظران مجهول با تعبیر «من الناس»، «قالوا»، قیل، بعض المتحذلقین، جماعة من
الفضلاء، اصحاب التجربة با صراحت مطلب نقل کرده است چنان‌که چند بار با تعبیر
«وأنا أقول» نظر خویش را نیز به‌صورت خاص بیان کرده است. در یک شمارش سطحی در کتاب
اول القانون جمعا ۶۶ بار به گوینده سخن از قبیل جالینوس و بقراط و
دیگران تصریح کرده است. و در کتاب دوم القانون از دیسقوردس، حنین، جالینوس، ابن
ماسرجویه، کندی، هندی، مسیح، الراهب و بسیاری دیگر با صراحت یاد کرده و مکرر با
تعبیر «قالوا»، «قیل» و امثال آن به سخن دیگران توجه خاص نشان داده و نظر آنان را
نقل نموده است. و البته نظر خویش را نیز در موارد خاصی معمولاً با تعبیر «عندِی» و
«أنا أقول» بیان کرده است.
دکتر حبیبی در پایان گفت:
ابن‌سینا فقط اکنون نیست که با مخالفان سر سخت و غیر منطقی مواجه است در زمان خودش
نیز با صورت‌های گوناگون با چنین جریان‌هایی مواجه بوده است اما قابل توجه است که
علی‌رغم همه این بدگویی‌ها این ابن‌سینا است که همچنان شاداب و سرزنده است.
غفلت از نظام اخلاقی
ابن‌سینا
دکتر اکبر عروتی‌موفق،
دبیر علمی همایش نیز گفت: امروزه یکی از بزرگترین و مهمترین مسئولیت‌های علمی و پژوهشی
دانشگاه‌ها و مراکز علمی بازنشر و تکریم شخصیت‌های علمی است.
به گزارش ایکنا دکتر
عروتی‌موفق با بیان اینکه آثار حکیم بوعلی به زبان‌های مختلف فرانسوی، روسی،
انگلیسی، لاتین و ... ترجمه‌شده است، افزود: شخصیت فیلسوف و نابغه مشرق زمین بوعلی‌سینا
شخصیتی تأثیرگذار در دنیا محسوب می‌شود به‌گونه‌ای که بسیاری از شخصیت‌های قرون‌وسطی
متأثر از اندیشه‌های این حکیم بزرگ است.
وی با اشاره به اینکه ابن
رشد به‌عنوان یکی از فیلسوفان مطرح مغرب زمین است، گفت: بااین‌وجود گرایش بسیاری
از اندیشمندان قرون‌وسطی متأثر از ابن‌سینا است که این گرایش تا به امروز نیز
ادامه‌دار بوده است.
عروتی با اشاره به اینکه
بخش گسترده‌ای از اندیشه‌های ابن‌سینا برآمده از اندیشه دینی، اسلامی و تفکر خود
حکیم است، بیان کرد: بر اساس تحقیقات دانشمندان ۲۵ درصد از متافیزیک ابن‌سینا
برگرفته از فلسفه ارسطو بوده و مابقی مربوط به تفکر و اندیشه این دانشمند بازمی‌گردد.
وی با طرح این مسئله که
امروز تا چه اندازه قدردان چنین گوهری ارزشمندی هستیم، گفت: امروز چند کلاس ابن‌سینا
شناسی در سطح دانشگاه و حوزه‌های علمیه ما برگزار و تا چه اندازه اقدامات جدی در
این راستا صورت می‌پذیرد. به‌حق که ابن‌سینا در کشور خود مظلوم است حال‌آنکه در
کشور‌های غربی روزبه‌روز شاهد ترجمه و چاپ آثار این حکیم دانشمند هستیم.
معاون فرهنگی دانشگاه
بوعلی‌سینا با اشاره به اینکه نظام اخلاق ابن‌سینا از ابعادی است که مغفول مانده
است ادامه داد: باید نظام اخلاقی ابن‌سینا موردتوجه، بررسی و معارفه قرار گیرد تا
همگان نسبت به شخصیت والای این حکیم و به‌طور خاص نظام اخلاقی ایشان آگاهی یابند.
این عضو هیئت‌علمی
دانشگاه بوعلی ادامه داد: کمیته علمی اولین همایش ملی اخلاق علمی و کاربردی با
محوریت اندیشه‌های حکیم بوعلی‌سینا از ۲۶ دی‌ماه در دانشگاه بوعلی
راه‌اندازی و ارسال مقالات آغاز شد که با استقبال خوبی نیز مواجه شد.
وی بیان کرد: طی زمان
ارسال آثار تا هفته نخست مردادماه، ۱۳۵ مقاله به دبیرخانه همایش
ارسال شد که از این تعداد ۷۱ مقاله موردپذیرش قرار
گرفت از این تعداد ۱۵ مقاله به‌صورت پوستر و مابقی به‌صورت ارائه در
همایش امروز انجام می‌گیرد.
حمایت
از حقوق بیمار در قانون بوعلی
دکتر
بیژن حاجی‌عزیزی استاد دانشگاه بوعلی‌سینا و دبیر اجرایی همایش نیز در سخنرانی
خویش با عنوان توجه به حقوق بیمار در تجویز اقدامات پزشکی گفت: رعایت حقوق بیماران
در عین‌حال که بحثی حقوقی است، از نظر اخلاق حرفه‌ای، مبحثی اخلاقی به‌شمار می‌رود.
رعایت
اخلاق حرفه‌ای در حوزه پزشکی هم در زمینه پژوهش و انتشار آثار پژوهشی و هم در
زمینه رعایت اخلاق در برخورد با بیماران و تمامی اقدامات درمانی و تجویزی کاربرد
دارد.
استاد
دانشگاه بوعلی‌سینا با اشاره به منشور حقوق بیمار که در بیمارستان‌ها نصب شده است،
گفت: نکته مهم در این منشور این است که حق بر سلامت باید مبتنی بر برتری منافع
بیمار باشد. چرا که گاهی ممکن است بین منافع بیمار و منافع پزشک تعارضی پیش بیاید
که قواعد حقوقی و اخلاقی منافع بیمار را مقدم می‌دانند.
دکتر حاجی‌عزیزی درباره
تعارض منافع بیمار و پزشک توضیح داد: از جمله این تعارضات زمانی است که لازم است
از بیمار عکس گرفته شود و یا به پزشکی دیگر ارجاع داده شود و پزشک معالج در
بیمارستان و دستگاهی تشخیصی ذینفع باشد.
و در تعریف این تعارض از
واژه "سهم‌خواهی" استفاده می‌شود. اینکه پزشک توافق کند که به ازای
ارجاع هر بیمار "سهمی" از این ارجاع داشته باشد و یا با خودارجاعی بیمار
را ملزم کند که دوباره به خودش مراجعه کرده و یا اگر در بیمارستان دولتی است به
مطب شخصی او برود. و یا اینکه انواع آزمایش‌ها، داروها و مکمل‌هایی که در درمان
ضرورت ندارد تجویز کند.
استاد حقوق خصوصی دانشگاه
بوعلی‌سینا در زمینه مباحث اخلاق کاربردی در کتاب قانون بوعلی گفت: دو بار از
ابتدا تا انتها کتاب قانون را نگاه کردم و در فهرست‌های آن هیچ بخش مستقلی را با
عنوان "اخلاق پزشکی" ندیدم. اما در متن قانون تذکرهای اخلاقی زیادی وجود
دارد که مهمترین بحث آن این است که پزشک باید تسلط و اشراف علمی داشته باشد و
طبیعی است که این بحث پیش از آنکه علمی باشد، اخلاقی است. همچنین بوعلی در قانون
تأکید می‌کند که بایستی روش درمانی اتخاذ شود که از آلام مریض بکاهد و مزایای آن
بر خطرهای آن افزون باشد و فقط در مواردی که ناگزیرند از روش‌های ملال‌آور استفاده
کنند.
وی در پایان افزود: از
جمله مواردی که در قانون و اخلاق کاربردی در حوزه پزشکی اشاره دارد این است که
درمان به موقع و به‌هنگام باشد و اهمال در آن صورت نگیرد. همچنین دستور به منع و
پیشگیری از بارداری از دختری که کم سن و سال است و ازدواج کرده است از جمله
تأکیدات بوعلی است، چرا که ممکن است زایمان او خطرآفرین بوده و منجر به فوت او شود.
منبع: خبرگزاری تسنیم،
شبستان، فارس، روابط عمومی و امور بین‌الملل بنیاد بوعلی‌سینا
یکشنبه ۳ شهریورماه ۱۳۹۸