محقق
و پژوهشگر قرآنی و از دوستان و نزدیکان مرحوم حجت‌الاسلام والمسلمین سیدهادی خسروشاهی
گفت: استاد سیدهادی خسروشاهی با چاپ حدود ۶۰ عنوان کتاب اسلامی به زبان‌های مختلف انگلیسی،
عربی، فرانسوی، ترکی و ایتالیایی و تاسیس مؤسسه مطالعات اسلامی در زمانی که در
واتیکان بودند، اهتمام زیادی به ترجمه آثار اسلامی از جمله قرآن و نهج‌البلاغه
داشتند.
حجت‌الاسلام والمسلمین ابوالفتح دعوتی درباره پیشینه
آشنایی با استادخسروشاهی گفت: بهره‌برداری ما از آثار و اندیشه‌های مرحوم خسروشاهی
بسیار کم بوده و در این زمینه غفلت زیادی شده است. بجا بود که در زمان حیات ایشان
مصاحبه‌های زیادی با وی صورت می‌گرفت. البته وی از مصاحبه می‌گریختند چراکه آن را
به معنای وقت تلف کردن می‌‌دانستند. بنده در سال ۱۳۳۵یا ۱۳۳۶ وارد حوزه علمیه شدم و بعد
از مدتی با مرحوم خسروشاهی دیدار داشتم. طرز فکر ما شبیه و نزدیک هم بود، لذا با
یکدیگر دوست بودیم.
وی خاطرنشان کرد: ایشان در مدرسه حجتیه حجره‌ای داشتند و
اتفاقاً حجره بنده هم در آنجا بود. وی افکار سیاسی خوبی داشت و با افرادی که ضد
رژیم سیاسی وقت بودند مرتبط بود و باعث آشنایی بنده با چند شخصیت شدند که اگر
ایشان نبود آنها را نمی‌شناختم. یکی از این افراد مقام معظم رهبری است که در طبقه بالای
حجره ما در مدرسه حجتیه حجره داشتند. وی از دوستان بسیار نزدیک مقام معظم رهبری
بودند. یک بار مرحوم خسروشاهی گفتند که به دیدار ایشان برویم لذا رفتیم و مباحث
سیاسی مهمی در آن جلسه مطرح شد.
وقتی برگشتیم مرحوم خسروشاهی گفت: اگر قرار است کسی رهبری
نهضت را در دست بگیرد همین شخص «سیدعلی آقا» است (آن موقع رهبر معظم انقلاب را به
عنوان سیدعلی آقا می‌شناختند) چراکه شناخت بیشتری از تحولات انقلاب داشتند. آشنایی ما در دوران قبل و بعد از انقلاب
ادامه داشت. البته قبل از انقلاب این ارتباطات بیشتر بود اما چون بعد از پیروزی
انقلاب گرفتاری‌ها و مشغله‌های زیادی داشتیم مراودات ما کمتر شد و هر از گاهی
همدیگر را ملاقات می‌کردیم.دعوتی ادامه داد: قبل از انقلاب با آیت‌الله کاشانی،
آیت‌الله طالقانی، شهید نواب‌صفوی و مهندس بازرگان همکاری داشت و به همین علت
چندین بار توسط ساواک دستگیر و زندانی شد. آخرین بار به انارک تبعید و در آنجا با
آیت‌الله مکارم شیرازی، آیت‌الله پسندیده و برخی دیگر از انقلابیون آشنا شد. ایشان
در دوران قبل از انقلاب آزارهای زیادی دیدند.
حجت‌الاسلام دعوتی درباره آثار و رویکردهای استاد و تأثیر
آن در معرفی دین مبین اسلام و تحولات جهان اسلام یادآور شد: مرحوم خسروشاهی از
ابتدای طلبگی دست به قلم بودند و ارتباطات خوبی هم با مجلاتی مانند «مکتب تشیع» و »درس‌هایی از مکتب اسلام» داشت. وی از
همان ابتدا روحیه نویسندگی داشت. نکته دیگر این است که هر اطلاعیه یا اعلامیه‌ای
را که در ایام انقلاب منتشر می‌شد اکثر مردم نگاه می‌کردند و کنار می‌گذاشتند، اما
بعدها متوجه شدم که وی همه این اطلاعیه‌ها را بایگانی می‌کرد و احتمالاً اکنون هم
موجود است. بنده اطلاعیه‌ای علیه
آقای عَلَم منتشر کردم اما آن را گم کرده بودم ولی بعد از مدتی وی گفت که آن
اطلاعیه را دارد. در واقع این آثار را فهرست‌برداری و ضبط می‌کرد.
مرحوم خسروشاهی در عین اینکه در حوزه درس می‌خواند اهل
مکاتبه و سخنرانی هم بود، به ویژه اینکه ضد بهائیت بود. کتاب‌های وی بسیار زیاد
است و تعجب می‌کنیم که چگونه یک فرد این همه آثار قلمی دارد. این نشان می‌دهد که مرحوم
خسروشاهی، همیشه به فکر نوشتن و سخنرانی بود.
یکی از دغدغه‌های وی این بود که افراد مبارزی مانند
امیرکبیر و سیدجمال اسدآبادی را معرفی کند. سیدجمال با وجود همه تلاش‌هایی که در
حوزه تعالیم دینی داشت، در حوزه علمیه به خوبی معرفی نشده بود. البته مرحوم هاشمی رفسنجانی
هم اقداماتی انجام داد اما آثار مرحوم خسروشاهی در این زمینه بیشتر است. وی حتی
سعی زیادی داشت نشان دهد جمال‌الدین اسدآبادی نه یک افغان بلکه ایرانی است. مقالات
زیادی هم در رد بهائیت داشتند.
ایشان پنج سال سفیر ایران در واتیکان بودند و سه سال هم در
قاهره حضور داشت. هم واتیکان، مرکزی علمی در جهان مسیحی و هم قاهره مرکزی برای
احزاب و جریانات اهل تسنن بود لذا وی درباره فرهنگ جدید قاهره و احزاب و شخصیت‌های
اسلامی یا ضد اسلامی در آنجا تحقیقات زیادی داشت و به خوبی چهره احزاب مصر و احزاب
اهل سنت را به ما نشان داد، لذا به نظرم مرحوم خسروشاهی در این زمینه کم‌نظیر و
می‌توان گفت بی‌نظیر بود. آشنایی زیادی هم با اخوان‌المسلمین داشت و درباره جمال
عبدالناصر، سید قطب و... هم آثار خوبی را به رشته تحریر درآورد.
این محقق و پژوهشگر قرآنی درباره تأثیر مقالات علمی استاد
خسروشاهی در نشریات داخلی و خارجی برای دفع شبهات علیه اسلام خاطرنشان کرد: در
واتیکان که بود حدود ۵۰ تا
۶۰ کتاب اسلامی را به زبان‌های
مختلف انگلیسی، عربی، فرانسوی، ترکی و ایتالیایی به چاپ رساند. در آنجا مؤسسه
مطالعات اسلامی را تأسیس کرد و اهتمام زیادی به ترجمه آثار اسلامی از جمله قرآن و نهج‌البلاغه
داشت.
در قاهره هم کتب متعددی را به چاپ رساند. مرحوم خسروشاهی
همچنین راه علامه عسکری را ادامه داد که درباره شبهات مربوط به شیعه فعالیت زیادی
داشت و اقدام به شبهه‌زدایی کرد.
مرحوم خسروشاهی همچنین برای وحدت جهان اسلام و تقریب مذاهب
اسلامی اقداماتی کرد. ایشان با علما و شیوخ الازهر روابط نزدیک و حتی رفت و آمد خانوادگی
داشت، لذا برای تقریب مذاهب اسلامی، به همراه آقای بی‌‌آزار شیرازی اقدامات ارزنده‌ای
انجام داد. چون وی در قاهره بود که مرکز فرهنگی امت اسلام حساب می‌شود و همه آرا و
عقاید اسلامی در آنجا وجود دارد،بنابراین تحقیقات گسترده‌ای در زمینه مذاهب اسلامی
و بحث تقریب انجام داد. حتی درباره شیخ شلتوت که با مرحوم آیت‌الله بروجردی مراوده
داشته‌اند، کتاب نوشت.
مرحوم خسروشاهی درباره کسانی‌که از زمان مرحوم آیت‌الله
بروجردی در زمینه تقریب مذاهب اسلامی فعالیت داشته‌اند، تحقیقاتی انجام داد و
مقالاتی درباره وحدت جهان اسلام نگاشت، چون وی به زبان‌های انگلیسی، فرانسه، ترکی
استانبولی، ترکی آذری و عربی آشنایی داشت، در سمینارهای زیادی در کشورهای مختلف
شرکت کرد و درباره مساله تقریب مذاهب مختلف اسلامی به ایراد سخنرانی می‌پرداخت، لذا
معتقدم مرحوم خسروشاهی در خارج، بیش از داخل کشور شناخته شده است.
نکته مهمی که نباید فراموش کرد این که ایشان سلیقه بسیار
خوبی در شناسایی مسائل روز و پرداختن به آنها داشت. یکی از مباحث مهم روز این بود
که بسیاری از مردم می‌خواستند بدانند که مرحوم علامه طباطبایی چگونه شخصیتی بوده‌اند.
البته به نظر نمی‌رسد که وی شاگرد مرحوم علامه طباطبایی و با مباحث ایشان محشور
بود اما با مراجعه به شاگردان معروفی که در محضر علامه بوده‌اند مانند علامه
جعفری، علامه مطهری، جوادی‌آملی و.... خاطراتی در یک کتاب حدود ۳۰۰ صفحه‌ای از
زبان این افراد درباره مرحوم علامه طباطبایی نوشتند. این کتاب امروزه مرجع است و
با یک راوی در زمینه علامه منتشر شده و مباحثی مفصل و قابل استفاده دارد. استاد
خسروشاهی در زمینه نظرات سیاسی علامه طباطبایی هم مطالبی را از قول شاگردان ایشان
آورده است. وی متذکر شد: درباره شهید نواب صفوی هم باید گفت که به سن ایشان نمی‌خورد
که با نواب صفوی همراه بوده اما درباره وی هم کارهای زیادی انجام داده و اطلاعات زیادی
از طریق آیت‌الله طالقانی و آیت‌الله کاشانی کسب کرده و آن را منتشر کرده است
که این آثار اکنون در دسترس مردم قرار دارد.
مجدداً می‌گویم که با وجود اینکه مرحوم خسروشاهی شخصیتی
بزرگ و جهانی بود اما در کشور ما به اندازه کافی شناخته نشده‌است و جا دارد بهره
بیشتری از آثار وی ببریم. کتاب‌های ایشان در دسترس است و حتی کتابخانه‌ای ایجاد و وصیت
کرده‌اند که در جوار این کتابخانه دفن شوند.