برگزاری مراسم بزرگداشت استاد حسین خدیو‌جم

به گزارش روابط عمومی و امور بین‌الملل بنیاد بوعلی‌سینا به نقل از روزنامه اطلاعات، در این مراسم دکتر حسن بلخاری، رئیس انجمن آثار و مفاخر فرهنگی با اشاره به سرگذشت زندگی امیرکبیر و علم‌دوستی این شخصیت تاریخی کشورمان گفت: زندگی مرحوم خدیو جم شبیه قصه امیرکبیر است. او در زندگی‌نامه‌اش می‌گوید بعد از گرفتن مدرک پنجم متوسطه، آرزو داشتم مهندس شوم. به دبیرستان فیوضات مشهد مراجعه و مدارکم را ارائه کردم. مدیر دبیرستان برایم اشکال تراشید. ناچار خودشکنی کردم و از او خواهش کردم که سد راه تحصیل من نشود. قبول نکرد. گفتم لااقل اجازه دهید از پنجره کلاس استفاده کنم».

بلخاری ادامه داد: ظاهرا استاد روزها می‌رفت از پشت پنجره و به مباحث کلاس گوش می‌کرد. یک روزی معلم کلاس متوجه شد یک نفر از پشت پنجره در حال گوش کردن است و در نهایت مدیر مدرسه پذیرفت که خدیو جم سر کلاس حاضر شود. وی تصریح کرد: بن‌مایه حقیقی معرفت و علم، نه ارتقای علم است نه در تلاش در کسب آن؛ بلکه شیفتگی و عشق نسبت به علم، سرمایه اصلی آن است. اگر به زندگی مرحوم خدیو جم نگاه کنیم، با یک انسان شیفته علم مواجه می‌شویم.

در ادامه، دکتر مهدی ماحوزی، عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد اسلامی طی سخنانی گفت: سعی مشکور حسین خدیو جم، در تصحیح دقیق و ظریف دو اثر برجسته امام محمد غزالی، یعنی «احیاء‌العلوم» و «کیمیای سعادت» قابل تقدیر است. این یار سخت‌کوش و زنده‌دل، در تصحیح این آثار بیش از ده سال جهاد کرد و آن را با چهار نسخه اصیل به دقت برسنجید و با نگاهی عمیق به نسخه «کیمیای سعادت»، تصحیح استاد احمد آرام و مطالبه ملاحظات استاد جلال‌الدین همایی در نقد «احیاءالعلوم»، تصمیم گرفت به توصیه استاد احمد آرام، خود تصحیح نهایی «کیمیای سعادت» را بر عهده گیرد.

وی افزود: خدیو‌جم بسی سخت‌کوش بود و آسان‌گرایی را برنمی‌تافت. کارهای اصیل و ریشه‌دار را، هرچند دشوار، بر کارهای نه‌چندان ماندگار ترجیح می‌داد. سماجت او در به‌سامان بردن کارهای اساسی آن‌چنان بود که به گفته حبیب یغمایی، «خدیوی و جم‌نشانی، با آن همه پرسشگری جمع نمی‌شود.»

ماحوزی ادامه داد: از این استاد خودساخته در عرصه تصحیح و مقابله متون تاریخی، ترجمه و تحقیق، بیش از 12 اثر انتشار یافته است که از مهمترین آنها عبارتند از «تصحیح احیاء‌العلوم امام محمد غزالی» و ترجمه آن به زبان فارسی، «تصحیح کیمیای سعادت» غزالی، «تصحیح مفاتیح‌العلوم»، «تصحیح احصاء‌العلوم» و غیره. از این نویسنده توانا بیش از 30 مقاله پیرامون زمینه‌های یاد شده انتشار یافته است.

این استاد دانشگاه تصریح کرد: نقش عمده خدیوجم، غزالی‌پژوهی اوست. غزالی در دوران دوم عمرش جویای حقیقت شد. در همین انقلاب و تحول روحی، پنج جلد کتاب «احیاء‌العلوم» به زبان عربی و «کیمیای سعادت» به زبان فارسی نوشت. از این دو کتاب، «کیمیای سعادت» نماینده ندامت غزالی از شیوه قضاوت و رفتار خویش بر اساس تفکر اشعریان و برخورد متعصبانه وی با دیگر مذاهب اسلامی و رنجاندن فیلسوفان عصر با نوشتن کتاب «تهافت‌الفلاسفه» است. «کیمیای سعادت» در میان آثار امام محمد غزالی مانند خورشیدی است که آن را غروبی نیست.

در ادامه، دکتر توفیق سبحانی، عضو شورای علمی انجمن آثار و مفاخر فرهنگی بیان کرد: خدیوجم اهل مطالعه و به‌گزین بود. ایشان «احیاء‌العلوم» را تصحیح کرد و اضافاتی به آن افزود و این کار بزرگی بود. مرحوم خدیو جم کتابی را از طه حسین ترجمه کرده که «الأیام» نام داشت و شرح زندگی خود طه حسین بود. وی آن را به «آن روزها» ترجمه کرد. «آن روزها» یعنی یکسری روزهای مشخص و حروف «الف و لام» که در عربی حرف تعریف هستند، در این ترجمه رعایت شده است.

دکتر احمد تمیم‌داری، عضو هیأت علمی گروه ادبیات فارسی دانشگاه علامه طباطبایی در این نشست بیان کرد: آقای خدیو‌ جم شخصیت برجسته‌ای بود که یکی از کارهای بزرگشان یادگیری زبان و ادبیات عربی و به‌ویژه عربی جدید است؛ یعنی هم در ترجمه، هم در مکالمه و هم در آموزش به این زبان توجه داشتند. کسانی که در ادبیات فارسی تحصیل می‌کنند اگر به زبان عربی نپردازند، کار ناقصی انجام داده‌اند چون زبان‌ها همه باهم ارتباط دارند و عربی، حتی قبل از اسلام هم با زبان ما ارتباط داشته است.

وی افزود: درباره این شخصیت بزرگ چند نکته مهم است: یکی مقاله‌های بسیار خوبی که ایشان نوشته‌اند، دیگری ترجمه‌ها و تألیفات خوب و همچنین روش تصحیح متون ایشان، بسیار شاخص است .